Υπάρχουν πάνω από 4.000 είδη κατσαρίδων. Στη χώρα μας υπάρχουν κυρίως 3 είδη. Είναι ημιμετάβολα έντομα και τα στάδια εξέλιξης τους είναι ωό – προνύμφη – ακμαίο. Πολλά είδη έχουν την ικανότητα να πετούν, ιδιαίτερα τα αρσενικά αλλά τυπικά θεωρούνται βαδιστικά είδη. Είναι παμφάγες, αλλά δείχνουν ιδιαίτερη προτίμηση στις αμυλούχες και ζαχαρούχες τροφές. Τις συναντάμε κοντά σε σωλήνες ζεστού νερού, ηλεκτρικές κουζίνες, ψυγεία, φρεάτια, αποχετεύσεις και γενικά όπου η ύπαρξη τροφής, θερμοκρασίας και υγρασίας είναι διαθέσιμη. Είναι νυκτόβιες και αν παρατηρήσουμε παρουσία ατόμων κατά την διάρκεια της ημέρας αυτό θα σημαίνει πως υπάρχει υπερπληθυσμός και τα άτομα έχουν εκδιωχθεί από την φωλιά τους.
Υγειονομική σημασία
Η υγειονομική τους σημασία είναι μεγαλύτερη από ότι πιστεύεται, γιατί συγκρατούν παθογόνα βακτήρια, μεταφέρουν ιούς και μύκητες που προσβάλλουν τον άνθρωπο. Η συνήθεια τους να τρέφονται με περιττώματα όσο και με τις τροφές του ανθρώπου αποτελεί δείγμα για τον πιθανό κίνδυνο της υγείας του. Προκαλούν δυσεντερία, γαστρορραγία, διάρροια, τυφοειδή πυρετό, μολυσματική ηπατίτιδα κ.α. Αλλεργικές αντιδράσεις όπως δερματίτιδες, οιδήματα των βλεφαρίδων κ.α. έχουν αποδοθεί σε άμεση επαφή του ανθρώπου με κατσαρίδες. Έχει βρεθεί επίσης τα τελευταία χρόνια πως ορισμένα είδη κατσαρίδων εκκρίνουν ουσίες που είναι καρκινογόνες ή προκαλούν μεταλλαγές και βρίσκονται στα αποχωρήματά τους. Με τη συνήθειά τους να αποβάλουν ημιπεφθείσα τροφή και αποχωρήματα πάνω στις τροφές ενώ συνεχίζουν να τρέφονται, τις κάνει ακόμα πιο επικίνδυνες. Μελέτες έχουν δείξει επίσης πως προκαλούν άσθμα στον άνθρωπο και ότι είναι η δεύτερη αιτία άσθματος μετά τα ακάρεα σκόνης.
Blatta orientalis (μεγάλη καφέ – μαύρη κατσαρίδα)
Το ακμαίο έχει μήκος 25- 30 mm και χρώμα ερυθροκαστανό έως μαύρο. Στο αρσενικό οι πτέρυγες σκεπάζουν την κοιλιά και στο θηλυκό υπάρχουν μόνο πολύ μικρές πρόσθιες πτέρυγες. Συνεπώς, κανένα φύλο δεν έχει την ικανότητα να πετά. Ζει κατά μέσο όρο 4 – 4,5 μήνες και κάθε φορά που ωοτοκεί αφήνει 5 – 10 ωόσακους με 16 περίπου ωά στον καθένα. Προτιμά θερμοκρασίες 20 – 29°C, γι’ αυτό και την συναντάμε σε φρεάτια, σε υπόγεια, σε υγρούς εξωτερικούς αλλά και εσωτερικούς χώρους.
Blattella germanica (ψιλή γερμανική κατσαρίδα)
Είναι σχετικά μικρό είδος με μήκος ακμαίου έχει μήκος 10 – 15 mm, καστανόξανθο χρωματισμό και δύο σκούρες καστανές επίμηκες παράλληλες λωρίδες στο πρόνωτο. Είναι σχετικά μικρό είδος με μήκος ακμαίου έχει μήκος 10 – 15 mm, καστανόξανθο χρωματισμό και δύο σκούρες καστανές επίμηκες παράλληλες λωρίδες στο πρόνωτο. Ο ωόσακος είναι μεγάλος σχετικά με το μέγεθος του θηλυκού και μεταφέρεται από αυτό μέχρι την εκκόλαψη των ωών. Η διάρκεια της ζωής των θηλυκών είναι περίπου 6 μήνες κατά τη διάρκεια των οποίων παράγει 4 – 8 ωοθήκια, καθένα από τα οποία περιέχει στο εσωτερικό του περίπου 36 ωά. Προτιμάει ζεστό (20 – 27°C) και υγρό περιβάλλον και είναι κοινό σε κουζίνες, αποθήκες τροφίμων, μπάνια, σε σωληνώσεις και αγωγούς θέρμανσης, πίσω από ηλεκτρικές συσκευές κ.α.
Periplanetta americana (μεγάλη ερυθροκάστανη κατσαρίδα)
Το ακμαίο έχει μήκος 34 – 40 mm, χρώμα λαμπερό ερυθροκαστανό και με μια ανοιχτότερου χρώματος περιοχή στην περιφέρεια του προνώτου. Οι πτέρυγες είναι καλά αναπτυγμένες, γεγονός που της δίνουν τη δυνατότητα να πετούν σε μικρές αποστάσεις. Ζει κατά μέσο όρο 440 ημέρες. Γεννάει όλο το έτος, 9 – 10 φορές και παράγει κάθε φορά 1 ωόσακο μέσα στο οποίο βρίσκονται περίπου 18 ωά. Απουσία αρσενικών παρατηρείται συχνά παρθενογένεση. Προτιμά θερμοκρασίες γύρω στους 29°C και αρκετά υψηλή υγρασία. Την συναντάμε κυρίως σε εστιατόρια, εργαστήρια παρασκευής τροφίμων, καταστήματα και ζαχαροπλαστεία, σωληνώσεις και γενικά σε θέσεις που συνδυάζουν θερμότητα και υψηλή υγρασία.
Καταπολέμηση
α) Μέτρα υγιεινής
Σημαντικός παράγοντας για την εμφάνιση κατσαρίδων σε ένα χώρο είναι η έλλειψη υγιεινής, χωρίς απαραίτητα αυτό να σημαίνει πως οι κατσαρίδες δεν θα εμφανιστούν και στους πιο καθαρούς χώρους, όταν οι συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας το επιτρέπουν. Η καθημερινή καθαριότητα, απομάκρυνση άχρηστων υλικών και τροφών είναι κάποια απαραίτητα μέτρα που μπορούν εύκολα να υλοποιηθούν και έχουν ως αποτέλεσμα την μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα των υπολειμματικών ψεκασμών. Τα μέτρα υγιεινής δεν μπορούν να μειώσουν τον αριθμό των κατσαρίδων, αλλά τις δημιουργούν στρες με αποτέλεσμα να γίνονται πιο ευαίσθητες σε δολώματα και επεμβάσεις σε σχισμές και ρωγμές σε τοίχους.
β) Έλεγχος της παρουσίας τους
Στόχος μας είναι η μείωση του πληθυσμού των κατσαρίδων κάτω από το όριο ανεκτής πυκνότητας αυτών. Ως όριο ανεκτής πυκνότητας θεωρείται το να δει κανείς μία κατσαρίδα σε μία εβδομάδα. Για να βρούμε το επίπεδο παρουσίας των κατσαρίδων σε έναν χώρο χρησιμοποιούμε ειδικές κολλητικές παγίδες που περιέχουν τροφικό δόλωμα ή φερομόνες.
γ) Χημική καταπολέμηση
Για την καταπολέμησή τους χρησιμοποιούμε κυρίως υπολειμματικούς ψεκασμούς και ειδικά ελκυστικά κατσαριδοκτόνα δολώματα σε μορφή ζελέ. Οι υπολειμματικοί ψεκασμοί στα σημεία όπου συχνάζουν, φωλιάζουν και αναπαράγονται οι κατσαρίδες (ρωγμές, υπόγεια, φρεάτια εσωτερικά και εξωτερικά του χώρου, γύρω από σωληνώσεις ύδρευσης και αποχέτευσης, γύρω από ηλεκτρικές συσκευές, σε σοβατεπί κ.τ.λ.) δίνουν αποτελεσματική και ακίνδυνη για τον άνθρωπο και το περιβάλλον αντιμετώπιση. Ειδικά για την αντιμετώπιση της μικρής οικιακής κατσαρίδας Blattella germanica, η οποία καταπολεμάται δυσκολότερα από όλα τα άλλα είδη λόγω του ταχύτατου πολλαπλασιασμού της και του ότι αφήνουν τα αυγά τους σε σημεία που ο ψεκασμός συνήθως δε φτάνει, τοποθετούνται ειδικά ελκυστικά κατσαριδοκτόνα δολώματα σε μορφή ζελέ. Η μέθοδος αυτή έχει 100% τέλεια αποτελέσματα και συνίσταται σε χώρους ευαίσθητους, όπως νοσοκομεία, κατοικίες, εστιατόρια, ξενοδοχεία κτλ.
Ωστόσο, λόγω της ανεξέλεγκτης χρήσης εντομοκτόνων από τις νοικοκυρές οι κατσαρίδες έχουν αναπτύξει ανθεκτικότητα σε πολλά εντομοκτόνα. Γι’ αυτό συνίσταται η καταπολέμηση αυτών να γίνεται από ειδικό συνεργείο απεντομώσεων.
